Ewolucja endokanabinoidów; Kanabinoidy, homeostatycznymi regulatorami; Fizjologiczna charakterystyka żyjącego systemu

Preparaty konopne były używane w medycynie od tysiącleci na dolegliwości takie jak: epilepsja, migrenowe bóle głowy, bóle menstruacyjne, porody itd. Jakkolwiek, stosunkowo nowym jest odkrycie i zidentyfikowanie aktywnych komponentów a także proces poznawania mechanizmu ich działania w organiźmie. Podczas gdy delta-9-tetrahydrokanabinol (THC) został po raz pierwszy zsyntetyzowany przez Mechoulam'a w 1967 roku (1), pierwszy receptor kanabinoidowy zlokalizowany w mózgu został odkryty (2) i sklonowany (3) dopiero w 1990 roku. Od tamtej pory odkrycia w tej dziedzinie poszły znacznie o przodu. Odkrycie kanabinoidowego receptora w komórce skłoniło badaczy do poszukiwania wewnętrznych składników (endogennych ligand) które aktywują receptor, ponieważ wydawało się niemożliwym, iż receptory takie zostały wytworzone tylko po to by człowiek mógł spożywać konopie. W 1992 roku odkryta została anamidyna (4). Ten lipidowy metabolit był pierwszą ligandą we wciąż rozszerzającej się klasie molekuł zwanych – endokanabinoidami (wewnętrzne marihuano- podobne składniki). Synteza endokanabinoidów, ich degradacja, transport oraz sieć receptorów wspólnie tworzą układ endokanabinoidowy.

Szeroki terapeutyczny potencjał który może wynikać z właściwej manipulacji układem endokanabinoidowym, dopiero zaczyna być rozumiany (5,6). W rzeczy samej, większość farmaceutycznych firm i uniwersyteckich badaczy na całym świecie, zaangażowanych jest obecnie w badania nad endokanabinoidami (7). Wysiłki ich skupione są na tym by poznać jak funkcjonuje układ endokanabinoidowy, oraz jak nim manipulować by zwiększyć bądź też zmniejszyć jego aktywność, w zależności od choroby lub kondycji która brana jest pod uwagę. Brytyjska firma GW Pharmaceutical stworzyła i przetestowała linię produktów opartych o ekstrakt roślinny, które są poddawane klinicznym próbom w Wielkiej Brytanii i Kanadzie (8). Rezultaty były na tyle pozytywne, iż firma Bayer AG zdecydowała się zainwestować 25 milionów dolarów w system dystrybucji produktu firmy GW – Sativex.

Ewolucja endokanabinoidów

Układ kanabinoidowy wydaję się być dosyć „sędziwy” (9,10), niektóre z jego składników można datować około 600 milionów lat wstecz kiedy to powstawały pierwsze organizmy wielokomórkowe. Początki współczesnego układu kanabinoidowego znajdowane są u mięczaków (11) i stułbi (12). W miarę postępów ewolucyjnych, rola jaką pełni układ kanabinoidowy w życiu zwierząt stopniowo się zwiększała. Obecnie wiadomo już, iż system ten utrzymuje organizm w stanie homeostazy u wszystkich zwierząt, nie zależnie od stopnia ich rozwoju. Wewnątrz komórek, kanabinoidy kontrolują podstawowe procesy metaboliczne, takie jak: metabolizm glukozy (13).

Kanabinoidy regulują również komunikację międzykomórkową, zwłaszcza w układzie odpornościowym (14) i nerwowym (15). Generalnie kanabinoidy modulują i regulują tkanki, organy oraz wszystkie układy organizmu, włączając w to: układ krążenia (16), trawienny (12), endokrynowy (17), wydalniczy (18,19), odpornościowy (14), mięśniowo-szkieletowy (20), nerwowy (15), rozrodczy (15) oraz układ oddechowy (21). Efekty kanabinoidów na świadomość nie są jeszcze do końca zrozumiane, ale dobrze znane palaczom marihuany. Efekty te, również posiadają terapeutyczne możliwości (22).

Kanabinoidy, homeostatycznymi regulatorami.

Homeostatyczne właściwości kanabinoidów w tak wielu fizjologicznych strukturach i procesach jest podstawą do hipotezy, iż układ endokanabinoidowy jest naturalnie wyewoluowanym systemem redukcji zagrożeń. Endokanabinoidy poprzez delikatne „dostrajanie” chronią i regulują dynamikę biochemicznych procesów w zakresie wymaganym do zdrowego biologicznego funkcjonowania. Sam układ endokanbinoidowy wydaje się być odpowiedzialny za regulowanie funkcji w zależności od potrzeb w górę bądź w dół. Jak szczegółowo opiszę to w dalszych częściach, poziom endokanabinoidów zwiększa się naturalnie w przypadku uszkodzeń głowy i udaru (23), jak również zwiększa się odpowiedź receptorów kanabinoidowych w przypadku uszkodzeń nerwów i związanym z tym bólem (24). Jednakże faktem niezwykle znamiennym jest to, iż liczba receptorów kanabinoidowych jest redukowana w przypadku wystąpienia zwiększonej tolerancji na kanabinoidy (25). (czyt. w przypadku dłuższego przyjmowania. Co na poziomie fizjologicznym wskazuje nam na brak właściwości uzależniających)

Fizjologiczna charakterystyka żyjącego systemu

Aby zilustrować wielopoziomowe biochemiczne balansowanie wykonywane przez kanabinoidy, przedstawię poniżej różne aktywności endo- i egzo- kanabinoidów. Aby w pełni docenić rolę jaką one odgrywają, postaram się jasno i w skrócie opisać biologię komórki. Każde życie uzależnione jest od zachowania dynamicznej organizacji poprzez dostarczanie odpowiedniej ilości środków odżywczych i usuwania odpadów. Im bardziej skomplikowany organizm, tym potrzebuje bardziej kompleksowej organizacji aby spełnić wszelkie niezbędne procesy i zachować przepływ sił witalnych. Koordynacja wymaga komunikacji. Komórki komunikują się pomiędzy sobą poprzez tysiąc różnych (ale specyficznych) receptorów na ich powierzchni. Każdy z tych tysięcy receptorów odpowiada tylko na jedną specyficzną molekułę (ligandę) – których również są tysiące – wiążąca się do powierzchni receptora. Receptor który związał ligandę, zapoczątkowuje biochemiczne zmiany w komórce. W odpowiedzi na takie sygnały regulacyjne na błonie komórkowej, biochemiczna regulacja wewnątrz komórki zachodzi na wielu różnych poziomach począwszy od ekspresji genów, poprzez poziom aktywności enzymów i wiele innych procesów poza jądrem komórkowym. Ostatecznie zmiany te poprzez kompleks biochemicznych procesów, pozwalają komórce na podziały i przeprowadzanie wielu wyspecjalizowanych zadań, przejść w stan spoczynku lub umrzeć. Każda z tych aktywności komórkowej bez odpowiedniej kontroli, może skutkować chorobą.

 ...cdn...

 

Literatura:

1. Mechoulam R, Gaoni Y: The absolute configuration of delta-1-tetrahydrocannabinol, the major active constituent of hashish.Tetrahedron Lett 1967, 12:1109-1111.

2. Herkenham M, Lynn AB, Little MD, Johnson MR, Melvin LS, de Costa BR, Rice KC: Cannabinoid receptor localization in brain.Proc Natl Acad Sci U S A 1990, 87:1932-1936.

3. Matsuda LA, Lolait SJ, Brownstein MJ, Young AC, Bonner TI: Structure of a cannabinoid receptor and functional expression of the cloned cDNA.Nature 1990, 346:561-564.

4. Devane WA, Hanus L, Breuer A, Pertwee RG, Stevenson LA, Griffin G, Gibson D, Mandelbaum A, Etinger A, Mechoulam R: Isolation and structure of a brain constituent that binds to the cannabinoid receptor.Science 1992, 258:1946-1949.

5. Di M, Bisogno T, De Petrocellis L: Endocannabinoids: new targets for drug development.Curr Pharm Des 2000, 6:1361-1380.

6. Cravatt BF, Lichtman AH: Fatty acid amide hydrolase: an emerging therapeutic targetin the endocannabinoid system.Curr Opin Chem Biol 2003, 7:469-475.

7. Baker D, Pryce G, Giovannoni G, Thompson AJ: The therapeutic potential of cannabis.Lancet Neurol 2003, 2:291-298.

8. Cannabis-Based Medicines – GW Pharmaceuticals: High CBD, High THC, Medicinal Cannabis – GW Pharmaceuticals, THC:CBDDrugs R D 2003, 4:306-309.

9. Elphick MR, Satou Y, Satoh N: The invertebrate ancestry of endocannabinoid signalling: an orthologue of vertebrate cannabinoid receptors in the urochordate Ciona intestinalis.Gene 2003, 302:95-101.

10. Elphick MR, Egertova M: The neurobiology and evolution of cannabinoid signalling.Philos Trans R Soc Lond B Biol Sci 2001, 356:381-408.

11. Sepe N, De Petrocellis L, Montanaro F, Cimino G, Di Marzo V: Bioactive long chain N-acylethanolamines in five species of edible bivalve molluscs. Possible implications for mollusc physiology and sea food industry.Biochim Biophys Acta 1998, 1389:101-111.

12 De Petrocellis L, Melck D, Bisogno T, Milone A, Di Marzo V: Finding of the endocannabinoid signalling system in Hydra, a very primitive organism: possible role in the feeding response.Neuroscience 1999, 92:377-387.

13. Guzman M, Sanchez C: Effects of cannabinoids on energy metabolism.Life Sci 1999, 65:657-664.

14. Guzman M, Sanchez C: Effects of cannabinoids on energy metabolism.Life Sci 1999, 65:657-664.

15. Ralevic V: Cannabinoid modulation of peripheral autonomic and sensory neurotransmission.Eur J Pharmacol 2003, 472:1-21.

16. Hiley CR, Ford WR: Endocannabinoids as mediators in the heart: a potential target for therapy of remodelling after myocardial infarction?Br J Pharmacol 2003, 138:1183-1184.

17. Brown TT, Dobs AS: Endocrine effects of marijuana.J Clin Pharmacol 2002, 42:90S-96S.

18. Pinto L, Izzo AA, Cascio MG, Bisogno T, Hospodar-Scott K, Brown DR, Mascolo N, Di Marzo V, Capasso F: Endocannabinoids as physiological regulators of colonic propulsion in mice.Gastroenterology 2002, 123:227-234.

19. Dmitrieva N, Berkley KJ: Contrasting effects of WIN 55212-2 on motility of the rat bladder and uterus.J Neurosci 2002, 22:7147-7153.

20. Grotenhermen F, Muller-Vahl K: IACM 2nd Conference on Cannabinoids in Medicine.Expert Opin Pharmacother 2003, 4:2367-2371.

21. Calignano A, Katona I, Desarnaud F, Giuffrida A, La Rana G, Mackie K, Freund TF, Piomelli D: Bidirectional control of airway responsiveness by endogenous cannabinoids.Nature 2000, 408:96-101.

22. Rottanburg D, Robins AH, Ben-Arie O, Teggin A, Elk R: Cannabis-associated psychosis with hypomanic features.Lancet 1982, 2:1364-1366.

23. Nagayama T, Sinor AD, Simon RP, Chen J, Graham SH, Jin K, Greenberg DA: Cannabinoids and neuroprotection in global and focal cerebral ischemia and in neuronal cultures.J Neurosci 1999, 19:2987-2995.

24. Lim G, Sung B, Ji RR, Mao J: Upregulation of spinal cannabinoid-1-receptors following nerve injury enhances the effects of Win 55,212-2 on neuropathic pain behaviors in rats.Pain 2003, 105:275-283.

25. Caberlotto L, Rimondini R, Hansson A, Eriksson S, Heilig M: Corticotropin-Releasing Hormone (CRH) mRNA Expression in Rat Central Amygdala in Cannabinoid Tolerance and Withdrawal: Evidence for an Allostatic Shift?Neuropsychopharmacology 2003.